موقعیت یاب گاونئاس

این سیستم متعلق به کشور آمریکاس اما به تازگی روسیه هم داره سیستم مکان‌یاب خودش رو وارد فاز استفاده عمومی می‌کنه. قبل از اینکه سراغ اون بریم، اجازه بدید کمی بیشتر با خود جی پی اس آشنا بشیم:

GPS که مخفف عبارت Global Positioning System و به معنای سامانه مکان‌یاب جهانیه در واقع منظومه‌ای متشکل از ۲۴ ماهواره‌اس که در چهار مدار روزی دوبار به طور کامل دور زمین می‌گردن. البته شش ماهواره یدکی هم این 24 ماهواره رو حمایت می‌کنن. این ماهواره‌ها که به اونها نوستار (NAVSTAR) گفته میشه توسط راکت‌های کوچکی در مسیر و مدار صحیح قرار گرفته و صبح تا شب و شب تا صبح به مسیر خودشون ادامه می‌دن.

جی‌پی‌اس در تمام شرایط به‌صورت ۲۴ ساعته و در تمام دنیا قابل استفاده‌اس و هیچ‌گونه بهایی هم بابت این خدمات از کاربرای معمولی دریافت نمی‌شه.

اولین ماهواره جی‌پی‌اس در سال 1356 به فضا پرتاب شد و در سال 1373 تمامی ۲۴ ماهواره در مدار زمین قرار گرفت. اگرچه هدف اصلی و اولیه از طراحی سامانه جی‌پی‌اس که توسط وزارت دفاع آمریکا پشتیبانی میشه، اهداف نظامی بود  اما از سال 1358 به بعد استفاده‌های غیرنظامی از این سامانه شروع شد.

خب حالا که به نظر به اندازه کافی با این سامانه آشنا شدیم باید به این نکته هم اشاره کنیم که با وجود سامانه رهیاب ماهواره‌ای جی.پی.اس به نوعی بهترین و کاملترین سیستم در این زمینه به حساب میاد اما تنها سامانه موجود رهیاب ماهواره‌ای هم نیست.

معمولا تا وقتی استفاده از یه فناوری جنبه نظامی پیدا نکرده باشه, کشورها و علی‌الخصوص ابرقدرت‌ها به طور جدی سعی در رقابت در آن زمینه با هم ندارن اما خب وقتی سامانه جی پی اس توسط وزارت دفاع آمریکا پشتیبانی میشه و ایالات متحده قادر به کنترل, محدود کردن و یا حتی قطع کامل پوشش ماهواره‌ای این سامانه در یک منطقه خاص از کره زمین باشه. مطمئنا قدرت‌های دیگه هم سعی میکنند سامانه‌ای شبیه به جی‌پی‌اس بسازند تا در زمان جنگ بتونن از سامانه مورد اطمینان خودشون بهره بگیرن.

در این میون روسیه به فناوری سامانه رهیاب ماهواره‌ای گلوناس GLONASS خودش تکیه داره که البته باید اون رو محصول شوروی سابق دونست که در دوره فروپاشی به حالت نیمه فعال دراومد.

روسیه در سال 1378 عظیم‌ترین بودجه فضایی خودش رو برای کامل کردن فعالیت سامانه گلوناس اختصاص داد. در سال 88 این سامانه دوباره کل روسیه رو زیر پوشش خودش قرار داد تا نهایتا در سال 89 دوباره با 24 ماهواره بتونه کل جهان رو تحت پوشش قرار بده. تعداد این ماهواره‌ها تا به امروز به 31 ماهواره رسیده.

تا چندی پیش تنها دستگاه‌هایی در بازار وجود داشتند که برای مکان‌یابی از سامانه جی پی اس بهره می‌بردن. این موضوع مخصوصا در خصوص تلفن‌های همراه بیشتر به چشم میومد تا اینکه اولین تلفن همراه که بتونه به صورت همزمان از هر دو سامانه جی پی اس و گلوناس استفاده کنه حدود یک ماه پیش به بازار عرضه شد.

استفاده همزمان و به نوعی ترکیبی از هر دو سامانه رهیاب ماهواره‌ای جهان در یک سامانه رو جی ان اس اس GNSS می‌گن.

این استفاده همزمان از دو سامانه می تونه مزیت‌های زیادی داشته باشه. مثلا اینکه اگه تو مکان مورد نظر شما امکان استفاده از یه سامانه وجود نداشته باشه یا محدودیت‌هایی وجود داشته باشه، می‌تونید همزمان از سامانه دیگه استفاده کنید. در واقع امکان بهره‌گیری از هر دو سامانه، شانس دسترسی به ماهوراه‌ها رو چند برابر می‌کنه.

اما باید در نظر داشته باشیم که مطمئنا تعداد سامانه‌های رهیاب ماهواره‌ای به همین دو سامانه محدود نمی‌مونه. چرا که تو همین سال‌ها کشورهای دیگه‌ای هم وجود داشتن که به فکر ایجاد سامانه اختصاصی خودشون بودن.

برای نمونه کشور چین در حال ارتقای سیستم رهیاب محلی بیدو Beidou به سامانه رهیاب ماهواره‌ای جهانی کامپس Compass و تکمیل این سامانه است.

اتحادیه اروپا هم پروژه سامانه رهیاب ماهواره‌ای گالیلئو رو دنبال می‌کنه که به یاد دانشمند و مخترع سرشناس ایتالیائی به این اسم نامگذاری شده و اروپایی‌ها در سال 2002 در مورد جانشینی این سیستم به جای جی پی اس به توافق رسیدن.

سامانه دوریس متعلق به کشور فرانسه‌اس که در واقع یک سامانه تعیین موقعیت رادیویی ماهواره‌ایه.

هند سامانه آی آر ان اس اس رو در اختیار داره که سامانه مستقل ناوبری ماهواره‌ای محلی هند به حساب میاد و زیرنظر سازمان تحقیقات فضایی هند وابسته به دولت هندوستان فعالیت می‌کنه.

ناگفته نمونه که ژاپن هم از یک سامانه تقریبا همسان با جی پی اس آمریکا بهره می‌بره که کیو زد اس اس QZSS نامیده میشه  و از 3 ماهواره که تنها کشور ژاپن و جزایر اون رو پوشش میدن تشکیل شده. اولین ماهواره این سیستم در سال 2009 پرتاب شد.

اینا تقریبا شرح تمامی سامانه‌های موقعیت‌یابی بود که ماهواره‌هاشون بالای سر ما به صورت شبانه‌روزی در حال گردش و تعیین موقعیت هستن. به هر حال استفاده از چنین فناوری‌هایی در کنار مزیت‌هایی که داره باعث میشه تا انسان‌ها بیشتر تحت کنترل بودن رو احساس کنند.